Artikel uit Het Parool, 20 maart 2021
Het Zaans Medisch Centrum is het eerste algemene ziekenhuis dat transgenderzorg voor jongeren gaat aanbieden. De hoop is dat het druk wegneemt bij de expertisecentra, die de vraag niet kunnen bijbenen. Juist voor jongeren is uitstel van behandeling funest.
Een wachttijd in de zorg is altijd vervelend. Maar in de transgenderzorg begint de tijd op den duur écht te dringen, weet kinderarts Ilse Hellinga van het Zaans Medisch Centrum (ZMC). Bij hormoontherapieën is namelijk bepalend op welk punt in de puberteit de behandeling begint. Liever niet te laat. Liefst, bij trans meisjes, voordat de baardgroei begint. Maar ook voordat de baard in de keel komt. Zelfs de allerbeste artsen krijgen een lage stem nooit meer hoog.
De tijd dringt en de transgender jongeren en hun ouders weten dat. Des te frustrerender zijn de ellenlange wachtlijsten in de transgenderzorg. Amsterdam UMC dat jarenlang het enige kennis- en zorgcentrum genderdysforie in het land was, heeft een wachttijd van meer dan twee jaar. Jaarlijks worden daar 600 nieuwe cliënten in behandeling genomen, onder wie circa 200 minderjarigen.
In het Radboud UMC zit het enige andere expertisecentrum voor jongeren, maar ook dat heeft een wachttijd van één jaar. Het is supergespecialiseerde zorg, waarvan je niet zomaar een paar afdelingen in het land opzet, zegt Hellinga.
Dat het Zaans Medisch Centrum dit nu wel kan doen, is omdat het nauw samenwerkt met experts binnen dit specialisme, zoals GGZ-instelling Youz en het genderteam in het Amsterdam UMC. Transgender jongeren krijgen de hormoonbehandelingen en de begeleiding bij het ZMC. Voor de geslachtsoperatie – die pas op 18-jarige leeftijd is toegestaan – moeten ze uiteindelijk wel naar het Amsterdam UMC. Daarna komen ze weer in Zaanstad in behandeling, al worden ze op dat moment van de kinderarts overgedragen aan de internist.
In de spreekkamer zag Hellinga wat al dat wachten met de jongeren in deze situatie doet. “We kennen schrijnende verhalen over depressies, zelfverwonding, maar ook pogingen tot zelfdoding. We zien in de poli dat er veel psychisch lijden is geweest. Maar we zien ook veel blijdschap dat de behandeling eindelijk kan worden gestart. Die opluchting is er bij het hele gezin. Het functioneren van deze jongeren verbetert enorm zodra de behandeling is begonnen.”
Wat de kinderarts ook trof waren de verwoede pogingen van de jongeren om alternatieve oplossingen te zoeken. De een bekeek trajecten in het buitenland, de ander bestelde op eigen houtje hormonen op internet. “Daar spreekt ook pure wanhoop uit. Die hormonen worden dan ongecontroleerd gebruikt. Daar kleven gevaren aan. Als wij starten met het toedienen van het vrouwelijke hormoon oestradiol, dan bekijken we vooraf: Hoe zit het bijvoorbeeld met het risico op trombose? Als het risico hoger blijkt dan is het beter om met hormoonpleisters te starten. Wij zorgen ook voor een goede dosering. Je kan de bloedspiegels controleren en eventueel de dosering aanpassen. Dat gebeurt niet bij zelfmedicatie, kan ik me zo voorstellen.”
Het ZMC gaat jaarlijks vijftig cliënten behandelen. Daarmee zullen de wachttijden bij de expertisecentra geen verleden tijd zijn, maar het moet verlichting geven, gelooft Hellinga. Die is hoog nodig, want het aantal mensen dat in beeld komt met genderdysforie neemt al tenminste vanaf 2012 toe. Een wetenschappelijk onderbouwde oorzaak is er nog niet.
“Onderzoekers van Amsterdam UMC hebben cliënten uit 2002 vergeleken met cliënten die in 2016 in behandeling waren. Verschilt die groep in psychologisch functioneren? Of hebben kinderen die worden verwezen nu minder heftige genderdysforie? Dat blijkt allemaal niet zo te zijn. Wel zagen de onderzoekers meer trans mannen dan voorheen.”
De toename valt dus wetenschappelijk niet te verklaren, maar er zijn volgens Hellinga onderzoeken die de stijging gooien op meer sociale acceptatie. Beroemde transgender personen als Nikkie Tutorials maken het herkenbaar, en hoe groter de acceptatie, hoe meer jongeren met genderdysforie de weg weten te vinden.
Bron: parool.nl
