Mens en dier hebben een ingebouwde klok die bepaalt wanneer we slapen, wakker zijn en willen eten. Deze klok bevindt zich in de hypothalamus, een regelcentrum onder in de hersenen. Door verschuiven van de tijd, b.v. door een lange reis met een vliegtuig, merken we de werking van die klok en weten we dat deze zich in enkele dagen kan aanpassen aan de lokale omstandigheden. De tijd die dit duurt noemen we ‘jetlag’. De hypothalamus regelt dit door afgifte van hormonen en sturing van de bloeddruk en de lichaamsthermostaat.
Tijdens de slaap dalen bloeddruk en lichaamstemperatuur en daalt de hartslagfrequentie. Slaap is echter niet een constante toestand, dat is te zien en te meten.
Tijdens de slaap rolt een mens van de ene op de andere zijde en wisselen perioden van diepe slaap af met lichte slaap. Er zijn 3 verschillende slaap stadia. Daarnaast zijn er ook episodes met snelle oogbewegingen. Naar de Engelse omschrijving Rapid Eye Movement wordt dit de REM-slaap genoemd, in deze fase treden dromen op. De droomslaap is een onderdeel van normale slaap en treed 4 à 5 maal per nacht op.
Het lichaam en de hersenen rusten uit tijdens de diepe slaap (Non-REM stadia 3), die aan het begin van de nacht het meest optreedt. De REM-slaap begint meestal 1 à 1½ uur na het begin van de slaap en neemt in de loop van de nacht in hoeveelheid toe. Elke nacht maakt een slaper verschillende perioden door van REM-slaap en van diepe slaap, de zogenaamde Non-REM-slaap.
Om overdag normaal te kunnen functioneren is een goede slaap onontbeerlijk. Goed slapen is net zo vanzelfsprekend als normaal ademhalen. Als er geen klachten zijn sta je er nauwelijks bij stil. We slapen afhankelijk van de leeftijd een groot deel van ons leven en willen dat ook goed kunnen doen. Goede slaap is immers veel verkwikkender dan het beste opwekkend middel.
Al eeuwenlang is nachtslaap het onderwerp van studie van artsen, natuurgenezers psychologen, fysiologen paramedici en vele anderen. De laatste decennia is veel onderzoek verricht naar slaap en slaapstoornissen. Nog altijd doorgronden we niet alle mechanismen die onze slaap regelen, maar gelukkig is veel wel bekend. Zo weten we dat niet iedereen even lang slaapt, dit hangt voor een belangrijk deel samen met leeftijd en geslacht. Een pasgeborene slaapt bijna de hele dag, een kleuter circa 12 uur, een volwassene een uur of acht en boven de 60 jaar kan de slaapbehoefte teruglopen naar 6 of zelfs maar 5 uur per etmaal.
Tussen de 40 en de 60 jaar is er ook verschil tussen mannen en vrouwen. Vrouwen slapen in deze levensfase gemiddeld dieper en langer dan mannen. Ook zijn er grote individuele verschillen, zo heeft de één altijd genoeg aan 5-6 uur slaap, de ander nog niet voldoende aan 8 uur. Slaap hebben we nodig om het lichaam en m.n. de hersenen uit te laten rusten, zodat we vervolgens onze dagtaak goed kunnen vervullen.
Sinds de oudheid is men bezig de slaap gunstig te beïnvloeden. Al eeuwen worden middeltjes verkocht om de slaap te verbeteren en het proces van uitrusten gunstig te beïnvloeden en daarmee de fitheid overdag te verbeteren. Het z.g. slaapmutsje, de borrel voor het slapengaan is hiervan een goed voorbeeld. Ook heden ten dage zijn kalmerende middelen en slaaptabletten de medicijnen die in ons land het meest worden voorgeschreven. In het alternatieve circuit zijn pepmiddelen in omloop om zolang mogelijk slaperigheid uit te bannen. Al deze middelen, zowel sterke drank, alsmede slaaptabletten, hebben een zeer ongunstige uitwerking op de slaap kwaliteit.
