Astronauten hebben tijdens ruimtevluchten vaak last van vaak ernstige hoofdpijn. Dit blijkt uit een studie van het Space Headache Research Team van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Het onderzoek is 13 maart online gepubliceerd in Neurology®, het vaktijdschrift van de Amerikaanse neurologen. Hoofdonderzoeker is Ron van Oosterhout, in het dagelijks leven neuroloog in het Zaans Medisch Centrum.
Gegevens van 66 astronauten onderzocht
Bij in totaal 66 astronauten van de European Space Agency (ESA), de Amerikaanse National Aeronautics and Space Administration (NASA) en andere ruimtevaartorganisaties werden gegevens verzameld over het voorkomen en de presentatiewijze van hoofdpijnen tijdens ruimtevluchten, en of er oorzakelijke factoren waren aan te wijzen. Bij 24 astronauten werden de gegevens direct verzameld terwijl ze in het Internationale Ruimte Station verbleven; bij 42 andere werden gegevens van eerdere ruimtevluchten achteraf bestudeerd.
Meer dan 90% van de deelnemende astronauten had tijdens hun ruimtevlucht meerdere aanvallen van vaak invaliderende hoofdpijn en begeleidende verschijnselen; Er kon geen verband gevonden worden met mogelijke oorzakelijke factoren zoals de temperatuur, luchtdruk, zuurstof- en koolstofdioxidegehalte in het Ruimtestation.
Het onderzoek bevestigt eerdere vermoedens dat invaliderende spanningshoofdpijnen en migraine aanvallen kunnen optreden tijdens ruimtevluchten. Of de hoofpijnaanvallen ook daadwerkelijk door ruimtevluchten veroorzaakt worden werd met deze studie nog niet bewezen. Het feit dat geen van de astronauten voorafgaand aan hun ruimtevlucht, noch erna, last had van regelmatige hoofdpijnen suggereert wel een oorzakelijke relatie.
Zwaartekracht mogelijke oorzaak
Over de mogelijke oorzaak zegt eerste auteur, neuroloog Ron van Oosterhout: "Veranderingen in zwaartekracht tijdens ruimtevluchten beïnvloeden de functie van het lichaam en de hersenen. Bij gewichtloosheid moet het gehoor- en evenwichtssysteem in de hersenen zich aanpassen aan het contrast tussen verwachtte en daadwerkelijk ontvangen signalen. Dit kan met name in de eerste fase van een ruimtevlucht bewegingsziekte geven. Hoofdpijn wordt hier vaak bij gerapporteerd. In latere fases van een ruimtevlucht kan hoofdpijn mogelijk ontstaan door druktoename in de hersenen."
Vervolgonderzoek zal zich moeten richten op behandeling en voorkómen van Space Headache en of de oorzakelijke mechanismen hiervoor ook een rol spelen bij migraine en spanningshoofdpijn op aarde. Zoals laatste auteur en neurologe, Dr. Alla Vein stelt: "Ons onderzoek is een belangrijke stap voorwaarts in het begrijpen van de invloed van ruimtereizen op de hersenen. Vervolgonderzoek zal zich moeten richten op hoe het voorkomen en behandeld kan worden. Dit kan bijdragen aan een beter begrip over hoe migraine en spanningshoofdpijn op aarde ontstaan en bestreden kunnen worden."
Dit onderzoek werd mogelijk gemaakt door financiering van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
